Vücudumuzda kemik iliği adını verdiğimiz, bazı kemiklerin içerisinde bulunan bölümler de beyaz kan hücreleri (lökosit), kırmızı kan hücreleri (eritrosit) ve kan pulcukları (trombosit) üretilir. Bazı kemoterapi ilaçları kemik iliğine etki ederek bu hücrelerin yapımını engeller ve sayılarının azalmasına neden olabilir. Bu duruma kemik iliği baskılanması adı verilir.

 Bu durumun tesbiti için tam kan sayımı (TKS, CBC (complete blood count), hemogram) yapılması gerekir. Kemik iliği baskılanmasının en önemli sonucları anemi, trombositopeni ve lökopenidir. TKS da, eritrositte düşme varsa anemi, trombosit sayısındaki azalmaya trombositopeni, lökosit olması gerekenden az ise lökopeni denir.

Normalde beyaz kan hücreleri vücudumuzu infeksiyonlardan korur ve beyaz kan hücrelerinin sayısı azaldığı zaman enfeksiyona daha yatkın hale geliriz. Beyaz kan hücrelerinin birkaç tipi vardır, bunlardan biri nötrofildir. Nötrofil sayısının düşmesine nötropeni denir. Nötropeni, kemoterapinin hemotolojik yan etkilerinden en sık görülenidir. Tam kan sayımında beyaz kan hücrelerinin (BKH) adı lökosit, BKH, white blood cell ( WBC), Akyuvar olarak da geçebilir ve sayıları mm³  de 5000 ila 10000 arasındadır. Nötrofiller, beyaz kan hücrelerinin alt grubudur ve TKS da değeri 3.000–7.000/mm³’dur. Nötropeni, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre mutlak nötrofil sayısının 2.000/mm³ ‘un altında olmasıdır. Başka bir tanıma göre nötropeni; mutlak nötrofil sayısının 500/mm³’un altında olması veya mutlak notrofil sayısının 500–1000/mm³’un arasında olup takip eden 24–48 saat icinde 500/mm³’un altına düşmesi ihtimali olmasıdır.

Nötropeni genel olarak periferik kanda mutlak nötrofil sayısının azalması olarak tanımlanmaktadır. Febril nötropeni ise nötropeniye ateşin eşlik etmesi durumudur.

2010 Amerika Enfeksiyon Hastalıkları Derneği kılavuzuna göre; Nötropenik hastada ateş tanımı; ağızdan tek bir ölçümde vücut sıcaklığının >38.3°C veya 1 saatten uzun süre ≥38°C olarak saptanmasıdır.

Ulusal Febril Nötropeni Derneği Çalışma Gurubu’nun hazırladığı kılavuzda ise ateş oral veya aksiler olarak bir kez 38.3 C°’den yüksek veya 1 saat süre ile 38-38.2 C°’olm

ası tanımlanır. Nötropeni ile nötrofil sayısı 500/mm³’den az olması veya veya nötrofil düzeyi 500-1000/mm³ arasında olup 48 saat içinde 500/mm³’ün altına düşmesi beklenilen şartlar olarak ifade edilmiştir.

Nötrofil sayısındaki azalma miktarına bağlı olarak nötropeni derecelendirilir.

Tablo 1. ABD. Ulusal Kanser Enstitüsünün  Ortak Toksisite Kriterlerine Göre Nötropeni Derecesi

Derece	Mutlak Nötrofil Sayısı (MNS)
0	Normal sınırlar içerisinde
1	1500 ≤MNS < 2000
2	1000 ≤MNS < 1500
3	500   ≤MNS < 1000
4	MNS < 500

Ntropeninin Bulguları Nelerdir?

Nötropeninin kendisi hiçbir bulgu vermeyebilir. Kan testi yapıldığında veya enfeksiyon oluşup bulgu verdiği zaman ortaya çıkar. Nötropenisi olan hastalar için hafif bir infeksiyon bile hızla ilerleyebilir. Bu nedenle aşağıdaki belirtiler olursa doktorunuza başvurun:

*  38°C ve ya daha fazla ateşiniz varsa

* Soğuk algınlığı belirtileriniz bulunuyorsa

* Boğaz ağrısı, diş ağrısı varsa

*Ağız, dil ve boğazda yaralar varsa ya da dil ve boğaz üzerinde beyaz kaplama varsa

* Öksürük veya nefes darlığı olması

* Kulak ağrısı varlığı

* Karın ağrısı varsa

* Cilt döküntüsü, kızarıklık ya da şişlikler olması

* İshal, makat bölgesinde yara veya ağrı olması

* Sık idrara çıkma, idrar yaparken ağrı ya da yanma olması

* Özellikle kesi yeri, yara, intravenöz katater giriş yerlerinde kızarıklık, şişme, ağrı olması

* Olağan dışı rahimden akıntı veya kaşıntı olması

Nötropeninin Nedenleri Nelerdir?

Nötropeninin pek çok nedeni vardır. Nötropeni, kemoterapi ilaçlarının yan etkisi olabileceği gibi, lösemi, lenfoma yada kanserin kemik iliğine yayılması nedeniyle hastalığın kendisi kemik iliğini etkileyebilir, yada kemik iliğini etkileyen rayoterapi alması nedeniyle nötropeni oluşabilir. Bu yazı kemoterapiye bağlı nötropeniye özel olarak hazırlanmıştır. 70 yaş üzeri kişilerde, AIDS, Böbrek nakli gibi bağışıklık sistemi baskılayan hastalıklarda nötropeni için risk daha fazladır. Şiddetli ve uzun süreli nötropenisi olan kişilerin enfeksiyon riski daha fazladır.

Nötropeni Tanısı Nasıl Konur?

Nötropeni tanısı yapılan kan testi ile konur. Nötropeni, kemoterapi ilaçlarının yaygın görülen yan etkisi olduğu için doktorunuz ne zaman kan testi yaptıracağınız konusunda size bilgi verecektir. Bazen nötropeni nedenini tespit etmek için başka testlerinde yapılması gerekebilir.

Nötropenimiz Varsa Neler Yapmalıyız;

Beyaz küreler, kemoterapi uygulamasından 5-7 gün sonra düşmeye başlar, en düşük düzeye 2. haftada ulaşır ve 3. haftada normale dönerler. Bir sonraki kemoterapimiz nötrofil hücrelerimiz normale döndüğünde başlar, eğer hala düşük seviyede ise doz azaltılabilir ya da o kür geciktirilebilir.

Doktorumuz nötropeninin ağırlığına, süresine ve enfeksiyon varlığına göre antibiyotik önerebilir. Kemoterapiye bağlı nötropeniye ateş eşlik ediyorsa, doktorunuz Koloni Uyarıcı Faktör (Colony-Stimulating Factors (CSFs, beyaz kan hücresi büyüme faktörü)  adını verdiğimiz ilacı önerebilir. Bu ilaç vücudumuzun beyaz kan hücresi ve diğer lökosit tiplerine yapmasına yardımcı olur. Tüm kemoterapi alan hastalar CSF kullanmak zorunda değildir.

Doktorunuza ya da hemşirenize danışmadan; 

* Herhangi bir medikal tedavi almayınız.

* İğne veya aşı yaptırmayınız.

Enfeksiyon riskimizi azaltmak için neler yapabiliriz?

* Ellerimizi Yıkamalıyız

      - Her zaman ellerinizi yıkayınız;

          & Yemek pişirmeden veya yemeden önce,

          & Tuvaleti kullandıktan sonra,

          & Halka açık alanlarda bulunduktan sonra muhakkak ellerimizi yıkamalıyız.

* Ellerimizi su ve sabun kullanarak yıkamalıyız. Çevremizdeki insanlarında ellerini yıkaması bizi enfeksiyon gelişiminden koruyacaktır.

* El dezenfektanı kullanmak istediğinizde hemşire veya doktorunuza sorunuz.

* Temizlik kurallarına dikkat ediniz.

          &Yemeklerden sonra ve yatmadan önce dişlerinizi yumuşak diş fırçası ile fırçalayın.

         & Eğer kateteriniz varsa bunun çevresini temiz ve kuru tutunuz. Bunu hemşire ya da doktorunuzdan öğreniniz.

* Mikroplardan uzak kalmaya çalışınız.

         & Hasta ve soğuk algınlığı olan kişilerden uzak durmaya çalışınız.

        & Büyük kalabalıklardan uzak durmaya çalışınız.

        & Sebze ve meyvelerinizi çok iyi yıkayınız.

        & Çiğ eti ellediyseniz ellerinizi dikkatli bir biçimde yıkayınız. Çiğ et yemeyiniz, yemeden önce iyice pişiriniz.

        & Suçiçeği, çocuk felci ve kızamık aşısı yeni yapılmış kişilerden uzak durmaya çalışınız.

        & Evcil hayvanınız varsa bakımını başkasına yaptırınız.

* Bir yerinizi kesmemeye özen gösteriniz.

        &Ustura yerine elektrikli tıraş makinası kullanınız.

      & Bireysel temizliğinizi banyodan sonra uygun ve nazikçe yapınız. Makat bölgenizde yara ya da kanama olursa hemşire ya da doktorunuza haber veriniz.

       & Sivilcelerinizi sıkmayınız.

Buradaki metin genel bir bilgilendirme olup, hastalıklar  değişkenlik gösterebileceğinden kişisel değerlendirme için uzmanınızla görüşününüz.